UZASADNIENIE
Ustawy:
1) o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
2) o akredytacji w ochronie zdrowia,
3) o konsultantach w ochronie zdrowia
Przewidują w swojej treści, iż wejdą w życie z dniem określonym w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. Przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia. Oznacza to, że ustawodawca zastosował w przypadku tych ustaw technikę legislacyjną polegającą na uchwaleniu jednej odrębnej ustawy regulującej czas i tryb wejścia w życie kilku ustaw. Jest to rozwiązanie poprawne legislacyjnie, chociaż niewątpliwie nie jest ono stosowane często.
Jako przykład z przeszłości można wskazać ustawę z 24 lipca 1998 r. o wejściu w życie ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 99, poz. 631). Prezydent RP zawetował ww. ustawę z dnia 6 listopada 2008 r. Przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia. Nie została ona w dniu 19 grudnia 2008 r. ponownie uchwalona przez Sejm RP.
Z powyższych względów powstała konieczność ponownego opracowania nowego projektu ustawy wprowadzającej. Brak tej ustawy nakazuje chociażby postawić pytania np.: o status konsultantów krajowych i wojewódzkich powołanych na podstawie dotychczasowych przepisów w przypadku wejścia w życie ustawy z 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia, która modyfikuje tryb ich powoływania, albo o to, która regulacja obowiązuje w stosunku do dokumentacji medycznej prowadzonej przez zakłady opieki zdrowotnej, praktyki pielęgniarek, położnych oraz praktyki lekarskie.
Oczywiście można stwierdzić, że problemy powstałe w wyniku wejścia w życie trzech niezawetowanych ustaw można usunąć w drodze wykładni. Możliwe, że niektóre z nich tak, ale czy dokonując wykładni można będzie adresatów norm zobowiązać do jej stosowania. Póki co, poza regulacjami podatkowymi, organy władzy publicznej nie mają prawa wiążącej wykładni przepisów. Taką możliwość ma tylko sąd, dokonując wykładni przepisów w rozpatrywanej indywidualnej sprawie. Niewątpliwie, w razie wejścia w życie ustaw:
1) o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
2) o akredytacji w ochronie zdrowia,
3) o konsultantach w ochronie zdrowia
powstałaby niepewność po stronie adresatów norm, które normy („nowych” czy „starych” ustaw) stosować, biorąc pod uwagę to, że jedne i drugie obowiązują. Projektowana ustawa ma na celu wyłącznie wprowadzenie w życie ww. trzech ustaw. W tym celu wprowadza ona niezbędne zmiany w ustawie:
1) z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, których celem jest uchylenie przepisów dotyczących akredytacji, praw pacjenta, dokumentacji medycznej i konsultantów, ponieważ kwestie te zostały uregulowane w nowych ustawach;
2) z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego celem tej zmiany jest wskazanie, że Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego będą, po wejściu w życie niniejszej ustawy, pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta, a nie jak dotychczas pracownikami Biura Praw Pacjenta utworzonego przez ministra właściwego do spraw zdrowia w formie jednostki budżetowej.
3) z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej zmiany te dostosowują te ustawy do regulacji zawartych w ustawie o prawach pacjenta i Rzecznika Praw Pacjenta dotyczących dokumentacji medycznej, wyrażania przez pacjenta zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych oraz tajemnicy lekarskiej;
4) z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, której celem jest wskazanie Rzecznika Praw Pacjenta jako jednego z podmiotów, które nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych; obecnie obowiązku takiego nie ma m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich, a także powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
5) z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, ponieważ ustawa ta posługuje się pojęciem „osoby sprawującej faktyczną pieczę”, co jest odpowiednikiem opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (zgodnie z tą ustawą opiekunem faktycznym jest osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo swój stan psychiczny opieki takiej wymaga).
Ze względu na to, że ww. 3 ustawy w swojej treści odsyłają do zawetowanych przez Prezydenta RP ustaw z dnia 6 listopada 2008 r.: o zakładach opieki zdrowotnej i Przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia, konieczne było dokonanie w nich odpowiednich zmian, w najszerszym zakresie dotyczyło to ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w której używano pojęć zdefiniowanych w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o zakładach opieki zdrowotnej, np.: takich jak „stacjonarny zakład opieki zdrowotnej”.
Ponadto w projektowanej ustawie wprowadzającej proponuje się niezbędne normy dostosowujące, dotyczące:
1) Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, które stanie się, z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Biurem Rzecznika Praw Pacjenta;
2) dokumentacji medycznej sporządzonej i udostępnionej przed dniem wejścia w życie ustawy;
3) powołania Rady Akredytacyjnej, o której mowa w przepisach o akredytacji w ochronie zdrowia, i opracowania standardów akredytacyjnych;
4) dalszej możliwości wykonywania swoich zadań przez konsultantów krajowych i wojewódzkich powołanych na podstawie dotychczasowych przepisów;
5) umożliwienia potwierdzenia przyznanych dotychczas certyfikatów akredytacyjnych oraz podjętych przez ośrodek akredytacyjny (Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia) działań w ramach Projektu systemowego pod nazwą „Wsparcie procesu akredytacji zakładów opieki zdrowotnej – działanie 2.3 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki”;
6) umożliwienia kontynuowania trwających procesów akredytacji w ramach ww. Programu i ich zakończenia w oparciu o dokumenty zgromadzone przez ośrodek akredytacyjny przed wydaniem pierwszej rekomendacji w trybie przewidzianym ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o akredytacji w ochronie zdrowia;
7) utrzymania w mocy aktów wykonawczych do dnia 1 stycznia 2011 r. Projekt nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597). Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414) projekt został udostępniony na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia oraz był zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej. Nie zgłoszono zainteresowania pracami nad tym projektem w trybie przewidzianym w tej ustawie.
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1) Podmioty, na które oddziałuje ustawa
Ustawa jako określająca zasady wejścia w życie ustaw: o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta, o akredytacji w ochronie zdrowia, o konsultantach w ochronie zdrowia i w związku z tym zmieniająca przepisy innych ustaw będzie miała szeroki zakres oddziaływania podmiotowego, tj. wpłynie na świadczeniodawców (zakłady opieki zdrowotnej, praktyki lekarskie i pielęgniarskie), pacjentów, grupy zawodowe: lekarzy, pielęgniarek, położnych, diagnostów laboratoryjnych, medyczne towarzystwa naukowe, uczelnie medyczne, konsultantów krajowych i wojewódzkich w poszczególnych dziedzinach medycyny oraz podmioty tworzące zakłady opieki zdrowotnej.
2) Konsultacje społeczne
Projekt został skierowany do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych celem zaopiniowania proponowanych rozwiązań m.in. do samorządów zawodów medycznych, reprezentatywnych związków zawodowych, związków pracodawców ochrony zdrowia, przedstawicieli podmiotów tworzących zakłady opieki zdrowotnej, w tym związków jednostek samorządu terytorialnego oraz do konsultantów krajowych, a także do organizacji reprezentujących pacjentów oraz do Konferencji Episkopatu Polski i Polskiej Rady Ekumenicznej.
Większość podmiotów opiniujących projekt pozytywnie wypowiedziała się co do podjętej inicjatywy przygotowania ustawy wprowadzającej. W ramach konsultacji społecznych uwagi do projektu zgłosiły: NSZZ Solidarność, Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych, Naczelna Rada Aptekarska, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych OPZZ, Federacja Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia i Pomocy Społecznej oraz Federacja Związków Pracodawców Zakładów Opieki Zdrowotnej. Spośród tych uwag uwzględniona została uwaga Federacji Związków Pracodawców Zakładów Opieki Zdrowotnej dotycząca zawierania umów cywilno-prawnych na dodatkową opiekę pielęgnacyjną – zastąpiono wyrażenie „członek rodziny” zawarte w art. 4 pkt 3 wyrażeniem „osoba bliska” w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta. Pozostałe uwagi w większości były bezprzedmiotowe lub wykraczały poza zakres projektowanej ustawy i odnosiły się do rozwiązań prawnych, przyjętych przez Sejm w ustawach z dnia 6 listopada 2008 r., które projektowana ustawa ma wprowadzić.
Z tego względu nie zostały one uwzględnione w projekcie. Dla przykładu można wskazać postulat Federacji Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia oraz Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych OPZZ wykreślenia z ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta przepisów dotyczących uznania za praktyki naruszające zbiorowe prawa pacjenta stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu zorganizowania wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych akcji protestacyjnej lub strajku przez organizatora strajku. Innym przykładem jest uwaga zgłoszona przez Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych (uwaga dotyczyła zmiany trybu powoływania konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa na podstawie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia, i jako uwaga wykraczająca poza zakres przedmiotowy projektu nie mogła zostać przyjęta).
3) Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego
Wejście w życie ustawy nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego, bowiem ustawa zasadniczo nie ma charakteru materialnego. Określa jedynie zasady wejścia w życie ustaw: o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta, o akredytacji w ochronie zdrowia, o konsultantach w ochronie zdrowia, i w związku z tym zmienia oraz odpowiednio dostosowuje przepisy innych ustaw. Określone skutki finansowe dla sektora finansów publicznych wiążą się bezpośrednio z wejściem w życie ustaw, wprowadzonych projektowaną ustawą.
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o akredytacji w ochronie zdrowia spowoduje dodatkowe wydatki dla budżetu państwa związane z utworzeniem Rady Akredytacyjnej. Przy założeniu, że średnie miesięczne wynagrodzenie członka Rady Akredytacyjnej wraz z pochodnymi będzie wynosiło 1 329,59 zł (40 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w I kwartale ubiegłego roku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wraz z pochodnymi 18,18 %) roczny koszt funkcjonowania Rady szacuje się na kwotę 191 461 zł (1 329,59 x 12 miesięcy x 12 członków). Jest to koszt maksymalny, ponieważ może się zdarzyć, iż w niektórych miesiącach Rada nie zbierze się na posiedzenie. Jej członkom nie przysługuje wówczas wynagrodzenie. Posiedzenia Rady mogą odbywać się częściej niż raz w miesiącu, ustawa nie przewiduje w tym zakresie żadnych ograniczeń.
Niezależnie od tego wynagrodzenie członków Rady nie może jednak przekroczyć kwot maksymalnych ustalonych w ustawie. Wobec faktu, że ww. ustawa nakłada na Ministra Zdrowia nowe zadanie polegające na wydawaniu certyfikatu akredytacyjnego albo odmowie jego wydania na wniosek Rady Akredytacyjnej, a z drugiej strony na rozpatrywaniu sprzeciwu podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, w przypadku odmowy wydania certyfikatu akredytacyjnego, będzie konieczne zapewnienie dodatkowego etatu w Ministerstwie Zdrowia, w celu realizowania ww. zadania. Wydatki z tym związane szacuje się na kwotę 59 000 zł. Powyższe koszty będą finansowane z części budżetu państwa, której dysponentem jest Minister Zdrowia.
Dodatkowe dochody dla budżetu państwa, związane z wejściem w życie ww. ustawy, będą uzyskiwane z tytułu opłat za przeprowadzenie procesu akredytacji, wnoszonych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych. średnią wysokość opłaty, z uwzględnieniem zróżnicowania w zależności od rodzaju i wielkości podmiotu szacuje się na ok. 23 000 zł. Szczegółowo wysokości opłat zostaną ustalone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Przyjmuje się, na podstawie dotychczasowych doświadczeń Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, iż liczba składanych przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych wniosków wynosiłaby ok. 30 rocznie.
Ośrodkiem akredytacyjnym jest istniejąca już, powołana przez Ministra Zdrowia jednostka budżetowa Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia. Realizowanie zadania w zakresie przeprowadzania procedury oceniającej będzie finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest Minister Zdrowia. Uwzględniając wykazane powyżej koszty, wydatki na ten cel wynosiłyby ok. 690 000 zł (23 000 x 30).
W związku z wejściem w życie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta zakłada się, że źródłem finansowania wydatków przeznaczonych na funkcjonowanie Biura Rzecznika Praw Pacjenta byłyby środki przewidziane obecnie w części 46 Zdrowie, dział 851 Ochrona zdrowia, rozdział 85195 Pozostała działalność na finansowanie Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia (obecnie 2,034 mln zł). W celu realizacji ustawy z dnia 6listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta utworzona zostanie odrębna część budżetu państwa, której dysponentem będzie Rzecznik Praw Pacjenta. W celu realizacji tej ustawy Prezes Rady Ministrów dokona, w drodze rozporządzenia, przeniesienia planowanych dochodów i wydatków budżetowych, w tym wynagrodzeń oraz limitów zatrudnienia, miedzy częściami lub działami budżetu państwa, z zachowaniem przeznaczenia środków publicznych wynikającego z ustawy budżetowej.
W związku z zadaniami Rzecznika Praw Pacjenta, określonymi w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w celu zapewnienia efektywnego działania tej instytucji, nie można wykluczyć ewentualnego pozyskania środków finansowych na funkcjonowanie Biura Rzecznika Praw Pacjenta z innych źródeł niż środki przeznaczone dotychczas w części 46 Zdrowie, dział 851 Ochrona zdrowia, rozdział 85195 Pozostała działalność na finansowanie Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, tj. z rezerw budżetowych, np. rezerwy ogólnej na wydatki pozapłacowe oraz z rezerwy płacowej na zmiany organizacyjne i nowe zadania na sfinansowanie wynagrodzeń związanych ze zwiększeniem zatrudnienia.
Wejście w życie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla sektora finansów publicznych, gdyż wynagrodzenia konsultantów krajowych i wojewódzkich będą kształtować się na dotychczasowym poziomie.
4) Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorstw
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorstw.
5) Wpływ na sytuację i rozwój regionalny
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na sytuację i rozwój regionalny.
6) Wpływ regulacji na rynek pracy
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na rynek pracy.
7) Wpływ regulacji na ochronę zdrowia i zmniejszenie ryzyka chorób
Projektowana ustawa będzie miała znaczenie w kontekście funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, szczególnie w aspekcie uporządkowania praw pacjenta. Uporządkowane i ujednolicone zostaną także kwestie związane z dokumentacją medyczną prowadzoną przez różnych świadczeniodawców, wpływając tym samym na poprawę warunków leczenia.
8) Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Regulacja nie jest objęta zakresem prawa Unii Europejskiej
Ustawy:
1) o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
2) o akredytacji w ochronie zdrowia,
3) o konsultantach w ochronie zdrowia
Przewidują w swojej treści, iż wejdą w życie z dniem określonym w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. Przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia. Oznacza to, że ustawodawca zastosował w przypadku tych ustaw technikę legislacyjną polegającą na uchwaleniu jednej odrębnej ustawy regulującej czas i tryb wejścia w życie kilku ustaw. Jest to rozwiązanie poprawne legislacyjnie, chociaż niewątpliwie nie jest ono stosowane często.
Jako przykład z przeszłości można wskazać ustawę z 24 lipca 1998 r. o wejściu w życie ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 99, poz. 631). Prezydent RP zawetował ww. ustawę z dnia 6 listopada 2008 r. Przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia. Nie została ona w dniu 19 grudnia 2008 r. ponownie uchwalona przez Sejm RP.
Z powyższych względów powstała konieczność ponownego opracowania nowego projektu ustawy wprowadzającej. Brak tej ustawy nakazuje chociażby postawić pytania np.: o status konsultantów krajowych i wojewódzkich powołanych na podstawie dotychczasowych przepisów w przypadku wejścia w życie ustawy z 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia, która modyfikuje tryb ich powoływania, albo o to, która regulacja obowiązuje w stosunku do dokumentacji medycznej prowadzonej przez zakłady opieki zdrowotnej, praktyki pielęgniarek, położnych oraz praktyki lekarskie.
Oczywiście można stwierdzić, że problemy powstałe w wyniku wejścia w życie trzech niezawetowanych ustaw można usunąć w drodze wykładni. Możliwe, że niektóre z nich tak, ale czy dokonując wykładni można będzie adresatów norm zobowiązać do jej stosowania. Póki co, poza regulacjami podatkowymi, organy władzy publicznej nie mają prawa wiążącej wykładni przepisów. Taką możliwość ma tylko sąd, dokonując wykładni przepisów w rozpatrywanej indywidualnej sprawie. Niewątpliwie, w razie wejścia w życie ustaw:
1) o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
2) o akredytacji w ochronie zdrowia,
3) o konsultantach w ochronie zdrowia
powstałaby niepewność po stronie adresatów norm, które normy („nowych” czy „starych” ustaw) stosować, biorąc pod uwagę to, że jedne i drugie obowiązują. Projektowana ustawa ma na celu wyłącznie wprowadzenie w życie ww. trzech ustaw. W tym celu wprowadza ona niezbędne zmiany w ustawie:
1) z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, których celem jest uchylenie przepisów dotyczących akredytacji, praw pacjenta, dokumentacji medycznej i konsultantów, ponieważ kwestie te zostały uregulowane w nowych ustawach;
2) z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego celem tej zmiany jest wskazanie, że Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego będą, po wejściu w życie niniejszej ustawy, pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta, a nie jak dotychczas pracownikami Biura Praw Pacjenta utworzonego przez ministra właściwego do spraw zdrowia w formie jednostki budżetowej.
3) z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej zmiany te dostosowują te ustawy do regulacji zawartych w ustawie o prawach pacjenta i Rzecznika Praw Pacjenta dotyczących dokumentacji medycznej, wyrażania przez pacjenta zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych oraz tajemnicy lekarskiej;
4) z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, której celem jest wskazanie Rzecznika Praw Pacjenta jako jednego z podmiotów, które nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych; obecnie obowiązku takiego nie ma m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich, a także powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
5) z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, ponieważ ustawa ta posługuje się pojęciem „osoby sprawującej faktyczną pieczę”, co jest odpowiednikiem opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (zgodnie z tą ustawą opiekunem faktycznym jest osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo swój stan psychiczny opieki takiej wymaga).
Ze względu na to, że ww. 3 ustawy w swojej treści odsyłają do zawetowanych przez Prezydenta RP ustaw z dnia 6 listopada 2008 r.: o zakładach opieki zdrowotnej i Przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia, konieczne było dokonanie w nich odpowiednich zmian, w najszerszym zakresie dotyczyło to ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w której używano pojęć zdefiniowanych w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o zakładach opieki zdrowotnej, np.: takich jak „stacjonarny zakład opieki zdrowotnej”.
Ponadto w projektowanej ustawie wprowadzającej proponuje się niezbędne normy dostosowujące, dotyczące:
1) Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, które stanie się, z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Biurem Rzecznika Praw Pacjenta;
2) dokumentacji medycznej sporządzonej i udostępnionej przed dniem wejścia w życie ustawy;
3) powołania Rady Akredytacyjnej, o której mowa w przepisach o akredytacji w ochronie zdrowia, i opracowania standardów akredytacyjnych;
4) dalszej możliwości wykonywania swoich zadań przez konsultantów krajowych i wojewódzkich powołanych na podstawie dotychczasowych przepisów;
5) umożliwienia potwierdzenia przyznanych dotychczas certyfikatów akredytacyjnych oraz podjętych przez ośrodek akredytacyjny (Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia) działań w ramach Projektu systemowego pod nazwą „Wsparcie procesu akredytacji zakładów opieki zdrowotnej – działanie 2.3 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki”;
6) umożliwienia kontynuowania trwających procesów akredytacji w ramach ww. Programu i ich zakończenia w oparciu o dokumenty zgromadzone przez ośrodek akredytacyjny przed wydaniem pierwszej rekomendacji w trybie przewidzianym ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o akredytacji w ochronie zdrowia;
7) utrzymania w mocy aktów wykonawczych do dnia 1 stycznia 2011 r. Projekt nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597). Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414) projekt został udostępniony na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia oraz był zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej. Nie zgłoszono zainteresowania pracami nad tym projektem w trybie przewidzianym w tej ustawie.
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1) Podmioty, na które oddziałuje ustawa
Ustawa jako określająca zasady wejścia w życie ustaw: o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta, o akredytacji w ochronie zdrowia, o konsultantach w ochronie zdrowia i w związku z tym zmieniająca przepisy innych ustaw będzie miała szeroki zakres oddziaływania podmiotowego, tj. wpłynie na świadczeniodawców (zakłady opieki zdrowotnej, praktyki lekarskie i pielęgniarskie), pacjentów, grupy zawodowe: lekarzy, pielęgniarek, położnych, diagnostów laboratoryjnych, medyczne towarzystwa naukowe, uczelnie medyczne, konsultantów krajowych i wojewódzkich w poszczególnych dziedzinach medycyny oraz podmioty tworzące zakłady opieki zdrowotnej.
2) Konsultacje społeczne
Projekt został skierowany do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych celem zaopiniowania proponowanych rozwiązań m.in. do samorządów zawodów medycznych, reprezentatywnych związków zawodowych, związków pracodawców ochrony zdrowia, przedstawicieli podmiotów tworzących zakłady opieki zdrowotnej, w tym związków jednostek samorządu terytorialnego oraz do konsultantów krajowych, a także do organizacji reprezentujących pacjentów oraz do Konferencji Episkopatu Polski i Polskiej Rady Ekumenicznej.
Większość podmiotów opiniujących projekt pozytywnie wypowiedziała się co do podjętej inicjatywy przygotowania ustawy wprowadzającej. W ramach konsultacji społecznych uwagi do projektu zgłosiły: NSZZ Solidarność, Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych, Naczelna Rada Aptekarska, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych OPZZ, Federacja Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia i Pomocy Społecznej oraz Federacja Związków Pracodawców Zakładów Opieki Zdrowotnej. Spośród tych uwag uwzględniona została uwaga Federacji Związków Pracodawców Zakładów Opieki Zdrowotnej dotycząca zawierania umów cywilno-prawnych na dodatkową opiekę pielęgnacyjną – zastąpiono wyrażenie „członek rodziny” zawarte w art. 4 pkt 3 wyrażeniem „osoba bliska” w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta. Pozostałe uwagi w większości były bezprzedmiotowe lub wykraczały poza zakres projektowanej ustawy i odnosiły się do rozwiązań prawnych, przyjętych przez Sejm w ustawach z dnia 6 listopada 2008 r., które projektowana ustawa ma wprowadzić.
Z tego względu nie zostały one uwzględnione w projekcie. Dla przykładu można wskazać postulat Federacji Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia oraz Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych OPZZ wykreślenia z ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta przepisów dotyczących uznania za praktyki naruszające zbiorowe prawa pacjenta stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu zorganizowania wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych akcji protestacyjnej lub strajku przez organizatora strajku. Innym przykładem jest uwaga zgłoszona przez Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych (uwaga dotyczyła zmiany trybu powoływania konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa na podstawie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia, i jako uwaga wykraczająca poza zakres przedmiotowy projektu nie mogła zostać przyjęta).
3) Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego
Wejście w życie ustawy nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego, bowiem ustawa zasadniczo nie ma charakteru materialnego. Określa jedynie zasady wejścia w życie ustaw: o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta, o akredytacji w ochronie zdrowia, o konsultantach w ochronie zdrowia, i w związku z tym zmienia oraz odpowiednio dostosowuje przepisy innych ustaw. Określone skutki finansowe dla sektora finansów publicznych wiążą się bezpośrednio z wejściem w życie ustaw, wprowadzonych projektowaną ustawą.
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o akredytacji w ochronie zdrowia spowoduje dodatkowe wydatki dla budżetu państwa związane z utworzeniem Rady Akredytacyjnej. Przy założeniu, że średnie miesięczne wynagrodzenie członka Rady Akredytacyjnej wraz z pochodnymi będzie wynosiło 1 329,59 zł (40 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w I kwartale ubiegłego roku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wraz z pochodnymi 18,18 %) roczny koszt funkcjonowania Rady szacuje się na kwotę 191 461 zł (1 329,59 x 12 miesięcy x 12 członków). Jest to koszt maksymalny, ponieważ może się zdarzyć, iż w niektórych miesiącach Rada nie zbierze się na posiedzenie. Jej członkom nie przysługuje wówczas wynagrodzenie. Posiedzenia Rady mogą odbywać się częściej niż raz w miesiącu, ustawa nie przewiduje w tym zakresie żadnych ograniczeń.
Niezależnie od tego wynagrodzenie członków Rady nie może jednak przekroczyć kwot maksymalnych ustalonych w ustawie. Wobec faktu, że ww. ustawa nakłada na Ministra Zdrowia nowe zadanie polegające na wydawaniu certyfikatu akredytacyjnego albo odmowie jego wydania na wniosek Rady Akredytacyjnej, a z drugiej strony na rozpatrywaniu sprzeciwu podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, w przypadku odmowy wydania certyfikatu akredytacyjnego, będzie konieczne zapewnienie dodatkowego etatu w Ministerstwie Zdrowia, w celu realizowania ww. zadania. Wydatki z tym związane szacuje się na kwotę 59 000 zł. Powyższe koszty będą finansowane z części budżetu państwa, której dysponentem jest Minister Zdrowia.
Dodatkowe dochody dla budżetu państwa, związane z wejściem w życie ww. ustawy, będą uzyskiwane z tytułu opłat za przeprowadzenie procesu akredytacji, wnoszonych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych. średnią wysokość opłaty, z uwzględnieniem zróżnicowania w zależności od rodzaju i wielkości podmiotu szacuje się na ok. 23 000 zł. Szczegółowo wysokości opłat zostaną ustalone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Przyjmuje się, na podstawie dotychczasowych doświadczeń Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, iż liczba składanych przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych wniosków wynosiłaby ok. 30 rocznie.
Ośrodkiem akredytacyjnym jest istniejąca już, powołana przez Ministra Zdrowia jednostka budżetowa Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia. Realizowanie zadania w zakresie przeprowadzania procedury oceniającej będzie finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest Minister Zdrowia. Uwzględniając wykazane powyżej koszty, wydatki na ten cel wynosiłyby ok. 690 000 zł (23 000 x 30).
W związku z wejściem w życie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta zakłada się, że źródłem finansowania wydatków przeznaczonych na funkcjonowanie Biura Rzecznika Praw Pacjenta byłyby środki przewidziane obecnie w części 46 Zdrowie, dział 851 Ochrona zdrowia, rozdział 85195 Pozostała działalność na finansowanie Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia (obecnie 2,034 mln zł). W celu realizacji ustawy z dnia 6listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta utworzona zostanie odrębna część budżetu państwa, której dysponentem będzie Rzecznik Praw Pacjenta. W celu realizacji tej ustawy Prezes Rady Ministrów dokona, w drodze rozporządzenia, przeniesienia planowanych dochodów i wydatków budżetowych, w tym wynagrodzeń oraz limitów zatrudnienia, miedzy częściami lub działami budżetu państwa, z zachowaniem przeznaczenia środków publicznych wynikającego z ustawy budżetowej.
W związku z zadaniami Rzecznika Praw Pacjenta, określonymi w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w celu zapewnienia efektywnego działania tej instytucji, nie można wykluczyć ewentualnego pozyskania środków finansowych na funkcjonowanie Biura Rzecznika Praw Pacjenta z innych źródeł niż środki przeznaczone dotychczas w części 46 Zdrowie, dział 851 Ochrona zdrowia, rozdział 85195 Pozostała działalność na finansowanie Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, tj. z rezerw budżetowych, np. rezerwy ogólnej na wydatki pozapłacowe oraz z rezerwy płacowej na zmiany organizacyjne i nowe zadania na sfinansowanie wynagrodzeń związanych ze zwiększeniem zatrudnienia.
Wejście w życie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla sektora finansów publicznych, gdyż wynagrodzenia konsultantów krajowych i wojewódzkich będą kształtować się na dotychczasowym poziomie.
4) Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorstw
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorstw.
5) Wpływ na sytuację i rozwój regionalny
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na sytuację i rozwój regionalny.
6) Wpływ regulacji na rynek pracy
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na rynek pracy.
7) Wpływ regulacji na ochronę zdrowia i zmniejszenie ryzyka chorób
Projektowana ustawa będzie miała znaczenie w kontekście funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, szczególnie w aspekcie uporządkowania praw pacjenta. Uporządkowane i ujednolicone zostaną także kwestie związane z dokumentacją medyczną prowadzoną przez różnych świadczeniodawców, wpływając tym samym na poprawę warunków leczenia.
8) Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Regulacja nie jest objęta zakresem prawa Unii Europejskiej
